تاریخچه هنر معماری اسلامی

در دوره ویدیویی «هنر و معماری» قصد داریم شما را با چند تن از نقاشان و معماران مشهور جهان آشنا نماییم. شاید این جمله اغراق آمیز به نظر برسد که معماران را نقاشانی تصور کنیم که با تکیه بر ذوق هنریشان آثاری خلق می‌کنند که برآورده کننده یک نیاز اجتماعی باشد. اگر عمیقا به هنر معماری بنگریم در پس هر بنایی که به چشم می‌خورد نقاشی نهفته است که علاوه بر رعایت چهارچوب‌های مهندسی، سعی در ارائه و به نمایش گذاشتن طبع هنری خود دارد. در طول تاریخ معماران بسیاری وجود داشته و دارند که آثار کم‌نظیر و یکتایی خلق نموده‌اند که از این میان می‌توان به آندریا پالادیو، معمار ایتالیایی قرن شانزدهم اشاره کرد. شهر ویچنزا در شمال شرقی ایتالیا مکانی برای مشاهده آثار معماری پالادیو و عاملی برای ورود گردشگران به این شهر تاریخی است. ویلاهای متعددی که غالب آنها در شهر ویچنزای ایتالیا و به سبک معماری پالادیان ساخته شده‌اند، در کنار طراحی کاخ‌ها و کلیساهای باشکوه این معمار برجسته را در زمره یکی از تأثیرگذارترین افراد در تاریخ هنر معماری قرار می‌دهد. از جمله آثار آندریا پالادیو می‌توان به ویلای روتوندا "Villa La Rotonda"، ویلای باربارو " Villa Barbaro"، ویلای گودی " Villa Godi"، کاخ پالازو سیونا "Palazzo Civena" و بنای باسیلیکا پالادیانا "Basilica Palladiana" اشاره کرد. همچنین از پالادیو یک رساله با نام چهار کتاب معماری بر جای مانده که وی آموزه‌هایش را در بحث معماری در آن مطرح نموده است. در ادامه به سراغ یکی از نقاشان برجسته آمریکایی یعنی اندی وارهول می‌رویم. وارهول نویسنده، عکاس، فیلم‌سازی پیشرو و برخوردار از اندیشه‌های آوانگاردی و یکی از بنیان گذاران هنر پاپ در دهه 1950 در آمریکا بود. وی که در سال 1928 در پیتسبورگ پنسیلوانیا به دنیا آمد، در سال 1960 با اجاره یک کارخانه و تبدیل آن به استدیو نام کارخانه را بر آن نهاد تا به این طریق نشان دهد که هنر و تجارت ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. در این راستا او آغاز به نقاشی از محصولات آمریکایی همچون سوپ کمپبل و نوشابه‌های کوکاکولا نمود. از جمله آثار مشهور وی می‌توان به تابلوهای قوطی‌های سوپ کمپبل، محمد علی کِلی، مرد ارغوانی در حال پرش (این تابلو هم اکنون در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شود) و کتاب‌های The Andy Warhol Diaries ،The Philosophy of Andy Warhol ،Andy Warhol Andyland و... اشاره کرد. همچنین موزه‌ای با نام وی یعنی موزه اندی وارهول در زادگاهش و منحصرا برای نگهداری از آثار این هنرمند برجسته ساخته شده که بازدید از آن برای گردشگران خالی از لطف نیست. امیدواریم از تماشای مستند پیش‌روی نهایت لذت و استفاده را ببرید.

در مستند ویدیویی «تاریخ معماری اسلام در اسپانیا» به معرفی هنر و فرهنگ اسلامی این سرزمین تاریخی در دوران مختلف پرداخته و بناهای باشکوه به جای مانده از قرون اخیر می‌پردازیم. تاریخ دین اسلام از زمان پیدایش با بنیان گذاری پیامبر گرامی اسلام؛ حضرت محمد (ص)، تأثیرات مثبت گسترده‎ای را در زمینه‎های فرهنگی، هنری، اجتماعی و سیاسیِ قلمروهای تحت فرمان خود و همچنین دیگر تمدن‌های دنیا ایجاد نموده است. با آغاز فتوحات مسلمانان، مردم سرزمین‎های مختلف با اطلاع از اسلام و خصوصیات بارز آن همچون عدل، مهربانی، حقانیت و... به این دین آسمانی علاقه‎مند شدند و فرهنگ غنی اسلام را سر لوحه تمام مراحل زندگی خود قرار دادند. در سال 711 میلادی، قلمرو مسلمانان تا کشور آندلس (اسپانیای امروزی) گسترش پیدا کرد و پس از گذشت چند سال تمام اسپانیا تحت سلطه مسلمانان قرار گرفت. با ورود اسلام به این کشور، مردم که از ظلم و جور پادشاهان و حاکمان دین مسیحی به ستوه آمده بودند، با اشتیاق از دین محمد استقبال نمودند که همین امر سرآغاز حکومت 781 ساله مسلمانان در اسپانیا گردید. در این دوره، کشور اسپانیا شاهد فرهنگ و هنر اسلامی فاخری بود که به آثار و معماری این مردمان نفوذ کرد و با خلق بناهای شگفت انگیز حیرت همگان را برانگیخت. به عنوان نمونه کاخ الحمراء از شاهکارهای معماری اسلامی شهر گرانادا، با بکارگیری تناسب‎های هندسی خارق العاده طراحی و ساخته شد. این کاخ شامل بخش‎های گوناگونی نظیر قصر سلطنتی، شبستان، بارگاه، حرمسرا و... است که همگی با بهره گیری از تزئینات مختلف و ظرافت‎هایی خاص ساخته شده‎اند. در قسمت‎های متعدد کاخ الحمراء حکاکی‎های آیات قرآن و اشعار عربی، کاشی کاری‌های منقوش و نقش‌های هندسی بسیار زیبایی نیز دیده می‌شوند که همگی شکوه و عظمت هنر معماری اسلامی را در این بنای باستانی به تصویر می‌کشند. مسجد جامع قرطبه (کوردوبا) را می‎توان یکی دیگر از سازه‎های دوره اسلامی اسپانیا برشمرد که خصوصیات ویژه‎ای را در طراحی دارا می‎باشد. طراحی این مسجد تاریخی در سال 786 در زمان خلافت عبدالرحمن اول آغاز شد و ساخت و تکمیل آن بیش از 200 سال به طول انجامید. در این مسجد ویژگی منحصر به فردی که بیش از همه به چشم می‎خورد، تعداد بالای ستون‎های مرمری (بیش از هزار تا!) در فضای داخلی بناست که نمایی دیدنی را به پدید آورده‎اند. از دیگر بخش‎های مسجد تاریخی قرطبه نیز می‎توان به محراب آن اشاره نمود که با طلاکاری‎ها و حکاکی‎هایی زیبا شکوه و عظمت معماری اسلامی را به رخ جهانیان می‎کشد. مسلمانان در طی سال‎های حضور خود در اسپانیا حد کمال و نبوغ را در زمینه‎های مختلف هنری به خصوص در حوزه معماری در معرض نمایش قرار دادند و نمونه‎های بی‎نظیری را از تمدن فرهیخته اسلامی بر جای گذاشتند که تقریبا همگی آنها در زمره بهترین بناهای تاریخی اسلامی به حساب می‌آیند. در ادامه شما عزیزان را به تماشای ویدیوهای این مجموعه جذاب دعوت می‌کنیم.

در دوره ویدیویی «تاریخچه هنر معماری اسلامی» با ما همراه باشید. پس از ظهور اسلام، هنر معماری یکی از نخستین هنرهایی بود که جلوه و عظمت دین اسلام را در درون خود جای داد. شکل گیری هنر معماری اسلامی به اواسط قرن هفتم باز می‌گردد که پس از مدتی در کشورهای ایران، شمال آفریقا و اسپانیا گسترش یافت. مساجد با گنبدها، طاق‌ها و قوس‌هایی گرد مهم‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی به شمار می‌آیند. در معماری اسلامی آنچه بیش از هر چیزی حائز اهمیت است و از ویژگی‌های هنر معماری اسلامی به شمار می‌آید، جلوه‌های زیبانگری موجود در بناهاست به گونه‌ای که هیچ حس منفی و یا مفهوم نازیبایی به بیننده منتقل نمی‌شود و هرآنچه هست نظم، رنگ بندی، اشکال هندسی، آیاتی از قرآن، اشعار عارفانه، تصاویری با مفاهیم بهشتی همچون باغ‌ها و فضاهایی دلنشین است که بیننده با نگاهی دقیق آن را در می‌یابد. در بناهای اسلامی تزییناتی همچون آینه کاری، آجرکاری، مقرنس سازی، خوشنویسی، کاشی‌کاری، گچ‌بری، موزاییک کاری و بسیاری موارد دیگر به چشم می‌خورد. در معماری اسلامی از آینه کاری در سقف‌ها و راهروها برای انعکاس نور و دریافت روشنایی بیشتر در داخل بنا به همراه برخورداری از بازتاب پرتوهای نورانی بهره می‌برند که این خود بر جلوه فضای درونی بنا می‌افزاید. همچنین در این سبک از هنر معماری با الهام گرفتن از طبیعت، کف بنا همچون بستر زمین به صورت صاف و سقف آن با اشاره به آسمان به گونه‌ای بی‌پایان ساخته می‌شود. از جمله بناهای معروف اسلامی می‌توان به مسجد ایاصوفیه، مسجد جامع سلیمانیه، مسجد رستم پاشا، کاخ الحمرا و مسجد جامع جنه اشاره کرد. مسجد سلیمانیه یکی از مساجد مشهور و تاریخی از دوره عثمانی، در نوک تپه‌ای واقع در منطقه کانتارجیلار استانبول بنا شده است. احداث این مسجد به دستور سلطان سلیمان یکم، دهمین سلطان امپراتوری عثمانی از سال 1550 آغاز شد و طراحی وساخت آن تقریبا هفت سال به طول انجامید. مسجد سلیمانیه با ترکیبی از سبک معماری بیزانسی و اسلامی و با ساختار منحصر به فرد خود تجلی گر نبوغ و توانایی بالای معمار برجسته آن یعنی معمار سنان می‌باشد. در این مسجد مناره‌ها در چهارگوشه آن قرار دارند و گنبد نیز از اطراف با نیم گنبدها و از شمال و جنوب با طاق‌های از پنجره‌های مزین شده احاطه گردیده‌اند. این مسجد همچون دیگر مساجد استانبول از ساختمان‌ها و بخش‌های مختلفی نظیر مکانی برای آموزش فقه اسلامی، بیمارستان، کتابخانه، کاروانسرا، حمام و یک آشپزخانه عمومی برخوردار بوده و علاوه بر این آرامگاه‌ سلطان سلیمان اول به همراه همسر، دختر، مادر و خواهرش نیز در پشت این مسجد واقع شده‌اند. از دیگر بناهای تاریخی و مشهور اسلامی می‌توان کاخ الحمرا را نام برد. این کاخ باشکوه به عنوان یکی از برجسته‌ترین بناهای اسلامی در شهر گرانادا اسپانیا واقع شده و پیشینه ساخت آن نیز به قرن سیزدهم میلادی باز می‌گردد. کاخ الحمرا را می‌توان به سه بخش مختلف تقسیم کرد: قصر سلطنتی که خود از سه بخش بارگاه، شبستان و حرمسرا تشکیل می‌شود، باغ‌های پلکانی Generalife و قلعه آلکازابا. یکی از ویژگی‌های قابل توجه در معماری این بنا را می‌توان طراحی خارق‌العاده درون کاخ در مقایسه با نمای بیرونی آن دانست. تزئینات داخلی و نمای بیرونی این بنا به طرز بسیارزیبا و هنرمندانه‌ای طراحی شده است؛ به گونه‌ای که طرح‌های اسلیمی و گل و بته، سنگ نوشته‌هایی به زبان عربی، طرح‌های هندسی، کاشی کاری‌های لعابی منقوش و هفت رنگ و همچنین کتیبه‌های حاشیه بندی شده قرآنی قسمت‌های مختلف این بنای باستانی را تشکیل می‌دهند. امروزه این بنای تاریخی در شهر گرانادا اسپانیا میزبان بسیاری از گردشگران بوده و همواره بازدیدکنندگان متعددی را از سراسر دنیا به سوی خود می‌کشاند. در ادامه با ما به تماشای این مستند دیدنی بنشینید.